Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego dla Wrocławia-Śródmieścia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 marca 2016 r.

Sąd Rejonowy dla Wrocławia-Śródmieścia we Wrocławiu IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w następującym składzie:

Przewodniczący: SSR Marek Górny

Ławnicy: L. B., H. C.

Protokolant: Agnieszka Mihułka

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 30 marca 2016 r. we W.

sprawy z powództwa J. L.

przeciwko Skarbowi Państwa reprezentowanego przez Ministra Skarbu Państwa

o ustalenie istnienia stosunku pracy

I.  oddala powództwo;

II.  nie obciąża powoda kosztami procesu poniesionymi przez stronę pozwaną.

UZASADNIENIE

Powódka J. L., w powództwie wniesionym przeciwko Skarbowi Państwa reprezentowanemu przez Ministra Skarbu Państwa wniosła o ustalenie istnienia stosunku pracy nawiązanego na podstawie powołania począwszy od dnia 13 lutego 2009 r. pomiędzy powódką a pozwany Ministrem Skarbu Państwa – istniejącym po ogłoszeniu upadłości Stoczni (...) sp. z o.o., to jest pod dniu 13 grudnia 2011 r. W uzasadnieniu podniesiono między innymi, iż pozew dotyczy ustalenia istnienia stosunku pracy Obserwatora postępowania kompensacyjnego Stoczni (...) sp. z o.o. i został wniesiony w związku z postanowieniem Sądu Okręgowego w Warszawie (...) Wydział Pracy sygn. akt XXI P 21/15, wydanym na rozprawie w dniu 14 września 2015 r. zakreślającym powódce termin na wystąpienie do Sądu Rejonowego z powództwem o ustalenie czy po ogłoszeniu upadłości powódkę łączył stosunek pracy z jakim pracodawcą i na jakich zasadach. W dniu 13 lutego 2009 r. na podstawie art. 8 pkt 3 oraz art. 10 ust 1 ustawy z dnia 19 grudnia 2008r. o postępowaniu kompensacyjnym w podmiotach o szczególnym znaczeniu dla polskiego przemysłu stoczniowego, na podstawie aktu powołania obserwatora, powódka została powołana przez Ministra Skarbu Państwa A. G. do pełnienia funkcji obserwatora postępowania kompensacyjnego w Stoczni (...) sp. z o.o. z siedzibą w S.. Przepisy ustawy o postępowaniu kompensacyjnym w podmiotach o szczególnym znaczeniu dla polskiego przemysłu stoczniowego stanowiły realizację postanowień zawartych w decyzjach Komisji Europejskiej CR 19/2005 oraz CR 17/2005 z dnia 6 września 2008 r. o pomocy udzielonej przez (...) sp. z o.o. oraz Stoczni (...) SA. Zasady warunki oraz tryb procesu sprzedaży składników majątku Stoczni (...) sp. z o.o. zostały określone w ustawie powołanej wyżej. Obowiązek powołania przez państwo polskie niezależnego Obserwatora wynikał z decyzji Komisji Europejskiej C 19/2005. W wykonaniu decyzji KE na podstawie stosownych przepisów ustawy kompensacyjnej Minister Skarbu Państwa wydał akt powołania obserwatora do pełnienia funkcji w postępowaniu kompensacyjnym. Zgodnie z datą określoną w akcie powołania powódka rozpoczęła pełnienie swoich obowiązków. W art. 10 ustawy został uregulowany tryb i zasady pracy obserwatora. Do obowiązków obserwatora należało monitorowanie przebiegu postępowania kompensacyjnego, a w szczególności proces przygotowania i przeprowadzenia sprzedaży składników majątku w otwartym, przejrzystym, niedyskryminacyjnym, bezwarunkowym przetargu przeprowadzonym z zachowaniem warunków uczciwej konkurencji. Ze swych czynności powódka we W., miejscu swego zamieszkania sporządzała miesięczne raporty, które przesyłała do Komisji Europejskiej. Za pełnienie funkcji Obserwatora powódka otrzymywała miesięczne wynagrodzenie. Postanowieniem z dnia 13 grudnia 2011 r. Sąd Rejonowym Szczecin Centrum w S. Wydział XII Gospodarczy sygn. akt XII GU 118/11 ogłosił upadłość Stoczni (...) Spółka z o. o. obejmującą likwidację majątku dłużnika. Po zakończeniu postępowania kompensacyjnego, do dnia wniesienia pozwu powódka nie została odwołana z funkcji obserwatora. Działając w oparciu o art. 139 ust 2 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r., powódka pełniła nadal obowiązki obserwatora, o czym pismem z dnia 28 marca 2012 r. poinformowała Komisję Europejską. W odpowiedzi Dyrekcja Generalna ds. Konkurencji Komisji Europejskiej wystosowała do obserwatora odpowiedź z dnia 18 kwietnia 2012 r. akceptującą dalsze pełnienie przez powódkę obowiązków obserwatora. Po ogłoszeniu upadłości Stoczni (...) sp. z o.o. powódka za pełnienie obowiązków obserwatora nie otrzymywała wynagrodzenia ani zwrotu ponoszonych kosztów. 22 grudnia 2014 r. powódka wniosła do Sądu pozew przeciwko Skarbowi Państwa reprezentowanego przez Ministra Skarbu Państwa pozew o zapłatę wynagrodzenia. Z chwilą doręczenia powódce aktu powołania nastąpiło nawiązanie stosunku pracy na podstawie powołania pomiędzy powódką a stroną pozwaną Skarbem Państwa, reprezentowanym przez Ministra Skarbu, zgodnie z art. 68 kodeksu pracy na czas nieokreślony. Powódka nadal pełni soje obowiązki i do dnia wniesienia pozwu nie została odwołana z pełnionej funkcji. Powódka nie była podporządkowana stosunkiem pracy pracodawcy w rozumieniu art. 22 kp, albowiem inny podmiot powołał ją do pełnienia funkcji a inny podmiot (Komisja Europejska) oczekiwał i oczekuje nadal by powódka wykonywała swoje obowiązki na jego rzecz.

W odpowiedzi na pozew strona pozwana wniosła o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego. W uzasadnieniu podniesiono, iż powołanie na stanowisko obserwatora postępowania kompensacyjnego Stoczni (...) sp. z o.o. na podstawie art. 8 pkt 3 w zw. z art. 10 ust 1 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. nie oznaczało nawiązania stosunku pracy na podstawie powołania w rozumieniu art. 68 §1 kp. Nawiązanie stosunku pracy na podstawie powołania może bowiem nastąpić w przypadku określonym w przepisach szczególnych. Oznacza to tym samym, iż nie jest możliwe nawiązanie na tej podstawie stosunku pracy, jeżeli brak jest przepisu przewidującego taką możliwość. Ustawa o postępowaniu kompensacyjnym w podmiotach o szczególnym znaczeniu dla polskiego przemysłu stoczniowego nie stanowi przepisu prawa pracy w rozumieniu art. 9 kp. W obrocie prawnym określenie „powołanie” oznacza zarówno jednostronny akt umocowujący daną osobę za jej zgodą w charakterze określonego organu i jednocześnie powodujący nawiązanie stosunku pracy jak również jest używane potocznie jako sposób na powierzenie określonych obowiązków bez równoczesnego nawiązanie stosunku pracy. Stosunek pracy posiada szczególne cechy, które pozwalają na jego odróżnienie od innych stosunków prawnych do niego zbliżonych, np. umowy o świadczenie usług oraz umowy o dzieło. Pozwany nie wydawał powódce wiążących poleceń co do sposobu wykonywania obowiązków. Z aktem powołania nie wiązał się obowiązek pozostawania w dyspozycji pozwanego i wykonywania stosownie do jego potrzeb czynności zlecanych na bieżąco. Pozwany nie nadzorował sposobu w jaki powódka wykonywała swoje obowiązki. Powódka mogła w razie potrzeby dobrać sobie do pomocy ekspertów, jeżeli uznałaby to za konieczne lub wskazane. Tego rodzaju uprawnienie nie jest typowe dla stosunku pracy, który charakteryzuje się osobistym świadczeniem pracy.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny.

Powódka J. L. została z dniem 13 lutego 2009 r. powołana do pełnienia funkcji Obserwatora postępowania kompensacyjnego w Stoczni (...) sp. z o.o. z siedzibą w S., na podstawie aktu powołania obserwatora wydanego przez Ministra Skarbu Państwa na podstawie art. 8 pkt 3 oraz art. 10 ust 1 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o postępowaniu kompensacyjnym w podmiotach o szczególnym znaczeniu dla polskiego przemysłu stoczniowego.

Dowód:

⚫

akt powołania k. 9.

Do obowiązków obserwatora należało monitorowanie przebiegu postępowania kompensacyjnego, a w szczególności proces przygotowania i przeprowadzenia sprzedaży składników majątku w otwartym, przejrzystym, niedyskryminacyjnym, bezwarunkowym przetargu przeprowadzonym z zachowaniem warunków uczciwej konkurencji. Ze swych czynności powódka we W., miejscu swego zamieszkania sporządzała miesięczne raporty, które przesyłała do Komisji Europejskiej. Za pełnienie funkcji Obserwatora powódka otrzymywała miesięczne wynagrodzenie.

W postępowaniu kompensacyjnym funkcję Zarządcy Kompensacji pełnił B. – Bank (...)., który wypłacał wynagrodzenie powódce ze środków Funduszu Restrukturyzacji (...).

Na rzecz powódki B. – Bank (...). za 2010 r. wystawił informację PIT-11, w którym wynagrodzenie powódki zakwalifikowano jako należność właściwa stosunkom pracy lub służbowym, spółdzielczym i z pracy nakładczej.

Bezsporne i nadto dowód:

⚫

PIT -11.

(...) SA z dnia 13 października 2011 r. postępowanie kompensacyjne zostało ukończone. Decyzja stała się podstawą do ogłoszenia upadłości Stoczni (...) sp. z o.o.

Postanowieniem z dnia 13 grudnia 2011 r. Sąd Rejonowy Szczecin Centrum w S. Wydział XII Gospodarczy sygn. akt XII GU 118/11 ogłosił upadłość Stoczni (...) Spółka z o. o. obejmującą likwidację majątku dłużnika.

Dowód:

⚫

Postanowienie k. 13

W związku z zakończeniem postępowania kompensacyjnego i ogłoszeniem upadłości Stoczni (...) Spółka z o. o. obejmującej likwidację majątku dłużnika, powódka pismem z dnia 28 marca 2012 r. zwróciła się do Komisji Europejskiej z zawiadomieniem o zakończeniu postępowania kompensacyjnego i wskazała, że obserwator zachowuje swoje prawa i obowiązki również w postępowaniu upadłościowym.

Komisja Europejska pismem z dnia 18 kwietnia 2012 r. udzieliła odpowiedzi, że aktywa stoczni zostały sprzedane w przetargu, uzyskane środki zostały podzielone, postępowanie kompensacyjne zostało zakończone i postępowanie upadłościowe zostało ogłoszone. W związku z tym nie ma obowiązku dalszego monitorowania procedury likwidacyjnej ani informowania Komisji o jej przebiegu przez obserwatora postępowania kompensacyjnego. Wobec tego sporządzanie raportów kwartalnych przez obserwatora postępowania kompensacyjnego nie jest obowiązkowe. Niemniej jednak jeżeli władze polskie podejmą decyzję o utrzymaniu funkcji obserwatora postępowania kompensacyjnego również w trakcie postępowania likwidacyjnego, „będziemy z pewnością wdzięczni za przekazanie wszelkich sprawozdań, które w tym kontekście będą sporządzone”.

Dowód:

⚫

pismo k. 14.

Sędzia komisarz postanowieniem z dnia 10 maja 2012 r. oddalił wniosek syndyka masy upadłości z dnia 30 kwietnia 2012 r. o wyrażenie zgody na zwrot wydatków obserwatora, z uwagi na brak legitymacji czynnej do wystąpienia z takim wnioskiem. Sędzia komisarz nie wydał zarządzenia w przedmiocie wynagrodzenia obserwatora z uwagi na brak podstawy prawnej do takiego zarządzenia.

Pismem z dnia 16 listopada 2012 r. Minister Skarbu Państwa poinformował powódkę, że po dniu zakończenia postępowania kompensacyjnego nie istnieją prawne podstawy do kontynuowania wypłaty wynagrodzenia obserwatorom ze środków Funduszu Restrukturyzacji (...). Jednocześnie w związku z tym, że Obserwator kontynuuje swoją działalność w trakcie trwania postępowania upadłościowego, wynagrodzenie Obserwatora powinno być zaliczane do kosztów postępowania upadłościowego i regulowane przez syndyka.

Dowód:

⚫

pisma k. 15 – 16.

Sąd zważył, co następuje.

Powództwo nie zasługuje na uwzględnienie.

Powódka domagała się ochrony prawnej w oparciu o art. 189 kpc, zgodnie z którym osoba mająca w tym interes prawny, może żądać ustalenia istnienia stosunku prawnego. W ocenie Sądu Janina Leszczyńska miała interes w domaganiu się ustalenia stosunku pracy, bowiem ustalenie takie rzutowałoby na szereg możliwych roszczeń przysługujących pracownikowi wobec pracodawcy, a także miałoby wpływ na relacje powódki z innymi podmiotami.

Całokształt ustaleń faktycznych poczynionych przez Sąd ma charakter bezsporny i opiera się na niekwestionowanych dokumentach przedłożonych w toku postępowania.

Rozbieżność stanowisk stron dotyczy kwestii natury prawnej, to jest znaczenia przepisów zawartych w ustawie z dnia 19 grudnia 2008r. o postępowaniu kompensacyjnym w podmiotach o szczególnym znaczeniu dla polskiego przemysłu stoczniowego. Powołana ustawa określała zasady, warunki oraz tryb sprzedaży składników majątku spółek: Stocznia (...) S.A. z siedzibą w (...) Sp. z o.o. z siedzibą w S., zaspokojenia roszczeń wierzycieli stoczni i ochrony praw pracowników stoczni.

Zgodnie z art. 8 pkt 3 ustawy Minister Skarbu Państwa miał obowiązek powołać obserwatora i dokonał tego od dnia 13 lutego 2009 r., powołując na to stanowisko J. L.. Wedle powódki w ten sposób doszło do nawiązania stosunku pracy, zaś w ocenie strony pozwanej stosunek ten nie miał cech stosunku pracy.

Sąd podzielił stanowisko strony pozwanej. Zgodnie z art. 68 §1 kp stosunek pracy nawiązuje się na podstawie powołania w przypadkach określonych w odrębnych przepisach. Zdaniem Sądu przepisy art. 10 ustawy z dnia 19 grudnia 2008r. o postępowaniu kompensacyjnym w podmiotach o szczególnym znaczeniu dla polskiego przemysłu stoczniowego nie stanowią norm dających podstawę do nawiązania stosunku pracy na podstawie powołania, zaś słowo „powołanie” użyte w art. 8 pkt 3 ustawy nie jest tożsame z powołaniem w rozumieniu art. 68 §1 kp.

Za takim stanowiskiem przemawia zakres obowiązków i uprawnień obserwatora, który wyklucza możliwość uznania, że łączył go ze Skarbem Państwa stosunek pracy określony w art. 22 §1 kp. Zgodnie ze wspomnianym uregulowaniem, pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, zaś pracodawca do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem. Tymczasem w świetle norm zawartych w art. 10 ustawy z dnia 19 grudnia 2008r. o postępowaniu kompensacyjnym w podmiotach o szczególnym znaczeniu dla polskiego przemysłu stoczniowego, nie da się wywieść, aby czynności realizowane przez powódkę stanowiły świadczenie pracy w sposób podporządkowany, pod kierownictwem pracodawcy oraz w czasie i miejscu przez niego określonym.

Mianowicie zgodnie z art. 10 ust 2 obserwator mógł zatrudnić do swej pomocy ekspertów, jeżeli uznał to za konieczne lub wskazane do wypełnienia jego zadań, pod warunkiem, że wynagrodzenie oraz inne koszty poniesione w związku z tym przez niego są uzasadnione i uzgodnione z ministrem właściwym do spraw Skarbu Państwa. Z tego przepisu wynikało, że nie tylko obserwator nie miał obowiązku osobistego wykonywania wszystkich powierzonych mu zadań, ale dodatkowo sam mógł występować jako osoba będąca pracodawcą. Z żadnego uregulowania ustawy nie wynikał zaś stosunek podporządkowania służbowego obserwatora wobec jakiegokolwiek podmiotu.

Dodatkowo w art. 10 ust 4 ustawy przyjęto, że obserwator uzyskuje wynagrodzenie z tytułu „udziału w postępowaniu kompensacyjnym”. Ustawodawca w odniesieniu do osób związanych stosunkiem pracy nie posługuje się sformułowaniami „udział”, bo rolą pracownika nie jest udział w określonym procesie (np. produkcji, działalności gospodarczej, itp.), ale wykonywanie zadań pod kierownictwem pracodawcy. Powołany przepis odesłał nadto w zakresie wysokości wynagrodzenia do art. 8 pkt 8 ustawy z dnia 3 marca 2000 r. o wynagradzaniu osób kierujących niektórymi podmiotami prawnymi. Wskazane unormowanie dotyczyło zaś członków organów nadzorczych państwowych jednostek organizacyjnych, w szczególności rad nadzorczych i komisji rewizyjnych, czyli osób z natury niezwiązanych stosunkami pracy.

W art. 10 ust 6 ustanowiono obowiązek przekazywania przez Obserwatora Komisji Europejskiej miesięcznych raportów z monitorowania postępowania kompensacyjnego. Kopie raportów obserwator przekazywał ministrowi właściwemu do spraw Skarbu Państwa. Raporty sporządzane przez obserwatora zawierały w szczególności opis: 1) najistotniejszych czynności podjętych przez niego w wykonaniu jego zadań oraz najistotniejszych planowanych czynności; 2) problemów pojawiających się w związku z przeprowadzeniem procedury sprzedaży składników majątku stoczni; 3) procesu dokonywania podziału, wyceny i sprzedaży poszczególnych zespołów składników majątku stoczni, w tym informacje dotyczące procesu wyboru nabywców poszczególnych zespołów składników majątkowych stoczni. W art. 10 ust 7 ustawy przyjęto zaś, iż w przypadku powzięcia przez Obserwatora wiadomości o przeszkodach w przeprowadzeniu procesu sprzedaży poszczególnych zespołów składników majątku stoczni, mogących uniemożliwić przeprowadzenie postępowania kompensacyjnego, obserwator informował o nich niezwłocznie Komisję Europejską i powiadamiał ministra właściwego do spraw Skarbu Państwa. Tego typu powinności były właściwe dla stanowiska o bardzo dużym zakresie samodzielności, bowiem obowiązki Obserwatora sprowadzały się do informowania o swoich spostrzeżeniach. Pozostawanie pod ewentualnym kierownictwem jakiegokolwiek pracodawcy, w tym Skarbu Państwa, w zasadzie uniemożliwiałoby wywiązanie się z powołanych powinności Obserwatora, bowiem w razie konfliktu interesów Skarbu Państwa i Komisji Europejskiej, pracownik miałby obowiązek kierować się dobrem zakładu pracy, gdy tymczasem Obserwator nie miał uprawnienia do brania takiego czynnika pod uwagę.

Z kolei w art. 10 ust 8 ustawy określono, iż Minister właściwy do spraw Skarbu Państwa zapewniał obserwatorowi odpowiednie warunki do prawidłowego wykonywania jego zadań, dostarczając odpowiedniej pomocy i informacji. Obserwator miał dostęp do wszelkich dokumentów, ksiąg, personelu, pomieszczeń, zakładów, urządzeń technicznych stoczni oraz informacji, które są niezbędne do prawidłowego wykonywania jego zadań. W ramach stosunku pracy rola i obowiązki pracodawcy są inne, gdyż to pracodawca organizuje proces pracy, zaś pracownik działa w ramach ustalonych przez pracodawcę. W wypadku Obserwatora Minister Skarbu Państwa udzielał zaś szeroko rozumianej pomocy oraz umożliwiał dostęp. Stan ten wyklucza możliwość uznania relacji Obserwatora względem Ministra Skarbu Państwa jako relacji pracowniczego podporządkowania.

Dodatkowo w relacji do osób trzecich i innych podmiotów, Obserwator działał we własnym imieniu, nie zaś w imieniu domniemanego pracodawcy. Z art. 10 ust 9 wynikał bowiem obowiązek organów administracji publicznej, zarządu stoczni, tymczasowego nadzorcy oraz zarządcy kompensacji do udzielania obserwatorowi pomocy w wykonywaniu jego zadań. W tym zakresie obserwator działał samodzielnie, bez udziału Skarbu Państwa. Pracownicy nie uzyskują zaś tego rodzaju kompetencji w oparciu o stosunki pracy łączące ich z pracodawcami.

Co więcej w sposób nietypowy dla stosunków pracy określono możliwość zmiany osoby obserwatora, bowiem w art. 10 ust 1 ustawy przyjęto, że w przypadku konieczności zakończenia wykonywania zadań przez obserwatora z uzasadnionych powodów, w tym ze względu na powstały konflikt interesów, minister właściwy do spraw Skarbu Państwa może dokonać zmiany obserwatora po uprzednim uzyskaniu zgody Komisji Europejskiej. Ustawodawca nie posłużył się nawet terminem „odwołanie”, nie odesłał do stosowania przepisów prawa pracy, zaś w art. 6 ust 1 przyjęto generalną zasadę stosowania w zakresie nieuregulowanym w ustawie przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego. Tymczasem gdyby powołanie obserwatora miało kreować stosunek pracy, to wówczas właściwy byłby raczej tryb odwoływania opierający się o przepis art. 69 pkt 1 i 2 kp.

Z powyższych rozważań, wynika, iż w przypadku powołania Obserwatora w postępowaniu kompensacyjnym nie dochodziło do zrealizowania warunków z art. 22 §1 kp.

Z tych przyczyn powództwo o ustalenie stosunku pracy należało oddalić, bowiem Obserwatora i Skarb Państwa łączył stosunek prawny innego rodzaju, niż stosunek pracy. Wspomniany stosunek w ocenie Sądu miał zarówno cechy administracyjno - prawne jak i cywilnoprawne.

Sąd uznał, iż zachodzą szczególne warunki z art. 102 kpc, nakazujące odstąpienie od obciążania powódki kosztami procesu poniesionymi przez stronę pozwaną. Powódka wniosła pozew z uwagi na inny proces toczący się pomiędzy stronami, w którym została do tego niejako zobligowana przez Sąd. Podniosła te same twierdzenia, które są już przedmiotem rzeczonego procesu. Niniejsze postępowanie nie łączyło się więc ze znacznymi kosztami po stronie pozwanej i dodatkowo zainicjowanie tego procesu przez powódkę nastąpiło „przy okazji” już rozpoznawanego sporu.